(14-сон)

Ҳаёт ҳикматлари

Инсонни тўғри йўлдан юриши, бу дунёда фаровон ҳаёт кечириб, охиратда нажот топиши кўп жиҳатдан унинг одоб-аҳлоқига боғлиқдир. Ота-боболаримиз ўгитлари, тарихий, диний китобларимизда кишини ҳидоятга бошловчи жуда кўп панд-насиҳатлар баён этилган.

Ислом таълимоти, хусусан,  муқаддас Қуръони каримга эътибор қаратсак,  ҳатто, кўчада юришлик, ўзга инсонлар хонадонига киришлик одоби ҳам кўрсатиб берилганлигига гувоҳ бўламиз. Ўзгалар хонадонига кириш, қараш масалалари муҳим бўлганлигидан муқаддас каломда ва ҳадиси шарифларда такрор-такрор айтиб ўтилади.

Ҳар бир инсон учун ўз хонадони ўзини эркин ва ҳотиржам тутадиган, тинч, ўзгалар даҳл қилмайдиган, қадрли маскандир. Шунинг учун ҳам ўзга хонадонга изн олмасдан қарашлик, киришлик гуноҳ саналади. Уламоларимиз ўзга уйга назар солишга оид хукмни эшитишга, қулоқ солишга ҳам қиёс қиладилар. Яъни, бировнинг ҳовлисига, мактубига изнсиз назар солиш қанчалик гуноҳ бўлса, ўша ҳовли ва уйдаги овозларга, гап-сўзларга яширинча қулоқ солиш ҳам шунчалик гуноҳдир.

Хонадон эгалари ҳар-хил ҳолатда бўлиб, меҳмон кута оладиган шароитда бўлмасликлари ҳам мумкин. Шундай ҳолатларда уч маротаба изн сўраса-ю жавоб бўлмаса, чақираётган инсон эшик олдида туриб олмасдан, ортига қайтишлиги, кўнглига олиб хафа бўлмаслиги, уй эгалари менга хурматсиз қилди, деган хаёлга бормаслиги керак.

Техника ривожланган бугунги кунда уйларда қўнғироқ ва сўзлашувчи ускуналар бор. Ана ўшалар орқали уйда бор кишилар эшитадиган қилиб, уч марта чақириш керак. Агар жавоб берилмаса, ортига қайтиш лозим. Мабода, уй ичида одам борлиги билиниб турган чоғида ҳам жавоб бермаса, уларнинг бирор узри борлигини англатади. Ўзи хоҳламаётган кишини мажбур қилиб чақириш одобдан эмас, албатта.

Хонадон эгалари ҳам уйларини очиқ-сочиқ ҳолда қолдирмасликлари, ўзгаларнинг назаридан хонадонларини асрашликлари лозим. Акс ҳолда бегона инсонларнинг назари тушиши сабабли қаттиқ гуноҳга ботар эканлар. Ўзга инсонлар мактубини ўғирлаб олиш ёки зўрлик қилиб ўқишга интилиш у ёқда турсин, бировнинг мактубига рухсатсиз назар солиш ҳам оғир гуноҳдир.

Бундан кўринадики, ўзга хонадонларга кириш олдидан албатта, юқорида зикр этилган одоб-аҳлоқ меъёрларига амал қилишликни унутмаслигимиз лозим.

Абдулло АБДУВОҲИДОВ,

Тошкент Ислом институти талабаси.