фикр

Алишер Навоий ўз даврида жамиятдаги реакцион кучлар аёлларни ҳар тарафлама камситишига қарамай, уларни илмли, маърифатли, ҳунарли бўлишлари, айниқса, йирик давлат арбоблари бўлиб етишишларини орзу қилди ва ўз асарларида хотин-қизларнинг ҳаётдаги фаоллиги масаласига алоҳида аҳамият қаратди.

Жумладан, улуғ мутафаккир ўзининг "Фарҳод ва Ширин" достонида Меҳинбону тимсолини ўзи орзу қилгандай ҳар томонлама мукаммал, барча фазилатларни ўзида мужассамлаштирган, замонасининг етук раҳбари тарзида яратиб берди  (Меҳинбону -улуғ бека дегани бўлиб, унинг асл исми Шомира (Семирамида) бўлган. Тарихда унинг номи билан боғлиқ афсона ва ривоятлар жуда кўп.)

Меҳинбону маърифатпарвар, ўз ватанини, халқини чин дилдан севиб, ардоқлаган адолатли      ҳукмдор аёл тимсолидир. У ўз саройида истеъдодли қизларни тўплаб, уларни маънавий гўзаллик, маърифатпарварлик йўлида илм-фанни ривожлантиришларига ҳомийлик қилади:

Бири ашъор баҳри ичра ғаввос,

Бири адвор даври ичра раққос.

Бири мантиқ русумида рақамкаш,

Бири ҳайъат руқумига қаламкаш.

Бирининг шеваси илми ҳақойиқ,

Балоғатда бири айтиб дақойиқ.

Бири тарихда сўз айлабфасона,

Бири ҳикмат фани ичра ягона.

Ҳисоб ичра бирининг зиҳни ортиб,

Муаммода бириси от чиқориб.

Бу фанларда булар бир-биридан аҳсан,

Юз ул фанлиқ аро ҳар қайси якфан.

Дилором-у, Дилоро-ю, Дилосо,

Гуландон-у, Суманбў-ю, Сумансо.

Паричеҳру, Паризоду, Париваш,

Парипайкар зиҳи ўн исми дилкаш.

Фарҳод тоғ қазиш ишларини битириб, ариққа - "Наҳрулҳаёт" ("Ҳаёт ариғи"), сув омборига - "Баҳруннажот" ("Нажот денгизи") номини бериб, Меҳинбону саройига қайтди.

Меҳинбону Фарҳоднинг мардонавор бу ишлари шарафига саройда катта базм-зиёфат ташкил қилди. Базмга кўп одам йиғилди. Фарҳоднинг жасоратига қойил қолган Меҳинбону уни тахтга ўтиришга таклиф қилди ва ўзлари тахт пойига гиламлар тўшаб, қизлар билан давра олиб ўтирдилар. Меҳинбону қизларнинг ҳар бирига алоҳидадан савол бериб, улардан жавоб олди. Шу орқали у ўз даври қизларини зукко, оқила, билимли эканлигини намойиш       этади.

Алишер Навоий мазкур достон орқали қиз-аёлларни юксак тафаккур соҳибаси, илму заковатда беназир бўлишларини орзу     қилади.

Улуғ мутафаккирнинг қилган орзулари бизнинг замонамизга келиб амалга ошди, десак асло муболаға бўлмайди.

 Бугунги кунда ўзбек хотин-қизлари орасидан юзлаб олималар, фан арбоблари, ҳуқуқшунослар, ёзувчи ва шоиралар, бастакор-у қўшиқчилар, раққосалар-у мусаввирлар, фермерлар, ҳокимлар, врачлар-у муаллималар етишиб чиқди. Улар юрт, миллат равнақи йўлида меҳнат қилмоқдалар.    Халқимизни илмли, маърифатли, маданиятли, шунингдек, фаровон турмуш кечиришлари учун  фидойилик намуналарини кўрсатмоқдалар, эл-юрт эъзозига, ҳурматига мушарраф бўлмоқдалар. Бугун опа-сингиларимиз бўй-басти, камоли, эришаётган ютуқларини кўриб, улуғ бобомиз ҳазрат Навоийнинг орзу-армонлари рўёбга чиқди, дея бемалол айта оламиз.

Саидахон Хождаева,

Андижон педагогика коллежи педагогика кафедраси ўқитувчиси.