(50- сон, 2016 й.) саломатлик бурчаги

Тиш хасталикларидан азият чекмаган инсонлар камдан-кам учрайди. Айниқса, кариесга чалинган тишлар, милк касалликлари барчани бирдек ташвишга солади.

 Инсоннинг сут тишлари гўдакнинг икки ярим ёшлигидан чиқа бошлайди, беш-олти ёшгача боланинг ҳамма сут тишлари чиққан бўлиши керак. Болада сут тишлари чиқаётганда, у инжиқ бўлиб қолади, милклари қичишиб оғрийди, ҳарорати кўтарилади, ич кетиши ҳолатлари кузатилади. Сут тишлари доимий тишларнинг тўғри чиқишини таъминлайди. Бу даврда кариесга чалиниш юқори бўлади, чунки болалар оғиз гигиенасига риоя қилишмайди. Шу боис ота-оналар фарзанди тишининг тозалигига алоҳида эътибор қаратиши керак.

Ҳомиладор аёлларда ҳам тиш оғриши билан боғлиқ ҳолатлар кўп кузатилади. Бу даврда биринчи уч ойликкача дори воситаларини қабул қилиш қатъиян таъқиқланади. Рентген диагоностикаси умуман мумкин эмас.

Тиш касалликларидан энг кўп тар-қалгани кариес бўлиб, у халқ тилида "тиш қуртлаши" деб аталади. Кариес тиш қаттиқ тўқималарини нуқсонли ҳолатга олиб келиши мумкин. Кариес тишнинг ташқи кўринишига ҳам путур етказади. Касаллик тишнинг ўзида ва илдизида учрайди. Бу касаллик келиб чиқишининг сабаблари кўп бўлганлиги учун полиетиологик касалликлар сирасига киради. Асосий сабаби, оғиз бўшлиғи гигиенасига риоя қилинмасликдир. Овқатланиб бўлгандан кеийн  дарҳол ширинлик истеъмол қилмаслик, кунига икки маҳал тишни ювмаслик, хомиладор аёл организмида турли макроэлементларнинг етишмаслиги, ҳар хил дори воситаларини истеъмол қилиш тиш ва милк билан боғлиқ  касалликларнинг келиб чиқишига  таъсир кўрсатади. Оғиз бўшлиғидаги муҳит кислотали тарафга ўзгарса ҳам кариес пайдо бўлади. Шакарли луқма оғиз бўшлиғида кўп туриб қолгани боис, у кислотага айланади ва тишнинг эмал қавати емирилишига олиб келади.

Хомиладорлар, умуман, айрим кишиларда "доғ" босқичидаги кариес турлари ҳам учрайди. Мазкур ҳолатда деярли тиш оғриғи кузатилмайди. Фақат тишнинг устки қисмида жигарранг доғ юзага келади. Бунда тишнинг чуқурча қисми пломбаланади. Агар ҳосил бўлган доғ эмал тўқималарига ўтмаган бўлса, кальций фтор тиш юзасига қўйилиб, ишлов берилади.

Кариесга чалинмаслик учун тиш ювишдан эринмаслик керак. Кичик доғлар пайдо бўлиши билан тишни уч-тўрт дақиқадан кам бўлмаган вақтда тозалаб ювиш тавсия этилади. Болалар ва катталар учун махсус кальций ҳамда фтор сақлайдиган тиш пасталарини ишлатган маъқул. Кариеснинг ўрта босқичида тиш тўқимаси зарарланади, эмал турлича рангга киради, ширинлик кариес зарарлантирган жойга кирганда билинар-билинмас оғрийди, ювилганда эса оғриқ тўхтайди. Бундай ҳолатда ош тузи ва истеъмол содаси билан тез-тез чайиб, оғизга ишқорий муҳит берилса, яхши фойда беради.

Кариеснинг оғир босқичида тишдаги оғриқ кучаяди, иссиқ-совуқдан эса янада қаттиқроқ оғриши мумкин. Бунда нурда қотадиган кальций ва фтор билан пломба қилинади. Агар бемор нервни шамоллатиб қўйса, жуда кучли оғриқ беради. Тиш шамоллаб, йиринглагандан кейин уни даволаш янада мураккаб кечади. Бундай ҳолда тишни олиб ташлашга тўғри келади. Шу боис, тишларимизни асрашимиз, тиш хасталикларига эътиборсиз бўлмаслигимиз керак.

Муслима ТОЖИБОЕВА, шифокор.