Ҳайдовчининг кундалиги

Танишиб қўяйлик, исмим Сафарали. Киракашман. "Нексия" русумли шахсий автомашинамда "Андижон-Тошкент" йўналиши бўйича қатнайман. Биз ҳайдовчилар жуда кўп одам билан суҳбатлашамиз. Турфа тақдирлар, турфа феъл-атворларнинг гувоҳи бўламиз. Баъзи йўловчиларим ҳақида яхши таассурот билан хайрлашаман. Айримларини қайта кўрмасам дейман. Ҳайдовчилик фаолиятим давомида жуда кўп қизиқ воқеалар, йўл ҳангомалари, шунингдек, ачинарли қисмат эгаларига дуч келдим. Мен кўрган-билганларим, гувоҳ бўлганларимни ўзим билан у дунёга олиб кетмоқчи эмасман. Ваҳоланки, қайсидир воқеа кимларгадир ибрат бўлиши мумкин. Шунинг учун таассуротларимни сизлар билан бўлишишга қарор қилдим.                                    

Бугун темир йўл вокзалидан йўловчи олдим. Аниқроғи, бугун Москва поезди келадиган кун. Россиячилар кўп бўлади. Дарров тўрт йўловчи илашди. Учтаси бир қишлоқдан. Улар билан йўл ҳақини келиша бошладим. Мен "100 минг сўм бўлади", дедим. Анави учтаси кўнди-ю, битта ёшгина йигит тириқлик қила бошлади.

- Намунча қиммат ака, шунчаям нарх айтасизми?

- Зато, йўлга жавоб бераман-да ука! - дедим.

Одамларгаям ҳайронсан. Бу ерни вокзал деб қўйибди. Вокзалнинг эса ўз "бўри"лари бўлади. Агар бу ерда бироз тентирасанг, дарров ана ўшаларга дуч келасан. Улар сени бир чеккага олиб ўтади-да...

Хуллас, Россияда ишлаб келиб бир-икки марта бўриларга дуч келганлар поезддан тушибоқ биз каби ҳайдовчиларнинг этагини тутишади. Йўл киранинг бетига ҳам қарашмайди. Эсон-омон замонавий қароқчиларга таланмасдан уйга етиб олса яхши-да.

Тўртинчи йўловчи мендан сал нари кетиб, дарров "бўри боласи"га дуч келди.

- Нима деяпсан, ҳўв?! Ҳозир бор пулингни шилиб олсам нима деёласан-а? Ёнингда қанча пулинг бор ўзи?

- Бир ярим минг рубль.

- Чиқар ҳаммасини!

Тезда ёнларига етиб бордим. Йигитнинг ранг-қути ўчиб, чўнтагини ковлаётганди.

- Машраб, бу ўзимизнинг братишка, мен билан, - дедим-да йигитнинг қўлидан сумкасини олдим. У индамай менга эргашди.

- Қалай бўларкан, ука?, - дедим унга. 400 км йўл босиб, кечаси ухламай довон ошиб,    уйингга обориб қўйсаму, 100 минг сўмни қиммат дейсан. Ҳеч бир хизмат қилиб бермаган йигитга 240 минг сўмни тутқазяпсан-ку!

Йигит индамади. Йўлга тушдик. Йўловчиларим ичида Тошпўлат ака хушчақчақ, қувноқ одам эди. Тезда чиқишиб кетдик. Машинага ёнилғи қуйиш учун тўхтаганимизда, Тошпўлат аканинг шериги телефонда ким биландир гаплашди-да, ғалати бўлиб қолди. Секин менинг ёнимга келиб:

- Тошпўлат аканинг онаси уч кун бурун қазо қилган экан.Опаси ўзига айтолмай, менга "сиз айтинг"деяпти, - деб қолди.

Тошпўлат ака хурсанд, зўр кайфиятда ўтирар, уйдаги аза хаёлининг кўчасида ҳам йўқ эди.

- Ҳозир айтмайлик! - дедим мен. - Кайфияти яхши экан. 5 соатлик йўл. Етиб боргунча адойи тамом бўлади-ку.

Тошпўлат ака 55 ёшлар атрофидаги басавлат киши эди. У бундан 2 йил олдин гулдай ҳунарини ташлаб, Россияга ишлагани кетганини ва алданиб қолганини гапириб берди.

- Номус кучидан уйдагиларга ҳеч нарса деёлмадим. Етти ой уйга на пул жўнатдим, на телефон қилдим. Ахийри ишлаётган жойимиздан қочиб бошқа иш изладик. Бир йил ишлаб оз-моз пул йиғдик. Мана ниҳоят, юртимизга қайтиб келаяпмиз. Онамнинг қанд касали бор эди. Россиянинг зўр "Дарницский қора нони"дан олиб келаяпман. Онам роса кўз тутаётгандир.

Саҳарга яқин Андижонга кириб келдик.Тошпўлат ака биринчи бўлиб тушди. Машинани аста йўл четида тўхтатдим.

- Тошпўлат ака!, - дедим секин. - Олдингизда ҳижолатдаман. Шум хабар етказиш одатим йўқ эди.Аммо айтмасам бўлмайди.Чунки ҳозир уйга кириб боргач, гангиб қоласиз. Ўзингизни қўлга олинг, бандачилик. Онахонни бериб қўйибсизлар.

...Ўша куни азали хонадонда қиёмат қўпди. Опаси Тошпўлат акага осилиб, "онамнинг кўзи очиқ кетди, дийдорингга зор бўлди ука. Эртароқ келсанг бўлмасмиди?! - деб йиғларди.

Машина юкхонасида   Тошпўлат аканинг юклари турар, уни туширадиган одамнинг ўзи йўқ, асли онахонга сўнгги дам ўғлининг дийдоридан бўлак нарса керак эмасди.

- Вой онам, меҳрибоним  онам!Тирикчилик ғамини дийдорингизга алмашдим-а, онам! Сўнгги манзилга менсиз кузатилган онам! - деб дод соларди   Тошпўлат ака.

Ҳамроҳларим билан ўтириб қуръон тиловат қилдик-да, чиқиб кетдик. Манзилига етгунча ҳеч ким чурқ этмади. Менинг эса дилимда марҳум шоиримиз Муҳаммад Юсуфнинг шеъри тинмай айланарди. Бу дуо, бу тилакни ҳаммага тилагим келди.

Ҳар кимнинг ҳам сочларига оқ тушсин,

Ажин тушсин, юзларига доғ тушсин.

Ҳар кимнинг ҳам қувват кетиб белидан,

Қўлларига асо бир таёқ тушсин.

Ва жисмига сўнгги сафар чоғида,

Ўз боласин қўлидан тупроқ тушсин.

Сафаралининг ҳикоясини оққа кўчирувчи

Муаззам ИБРОҲИМОВА