+0374 223-85-48
Андижон шаҳар, Навоий шоҳкўчаси, 71- уй

Янгиликлар

  • 30 Нояб 2023
    Банк коррупциядан холи соҳага айланадими?
    Тадбир “Ўзмиллийбанк” АЖ Андижон вилояти бошқармасида бўлиб ўтган “Очиқ эшиклар куни” тадбирида ана шу савол ва коррупцияга қарши курашиш билан боғлиқ қатор масалалар хусусида атрофлича…
  • 12 Июль 2023
    Тарғибот ишлари кучайтирилмоқда
    Ўзбекистоннинг янги конституциясида инсоннинг ҳуқуқи, шаъни ва қадр-қиммати олий қадрият сифатида белгилаб қўйилди. Ҳар кандай жамият бахтли келажакка интилгани каби Ўзбекистон ҳам ўзининг тарихий тажриба…
  • 14 Июль 2023
    Фаол аёллар беллашишди
    Танлов Марҳамат тумани Ўқчи маҳалласидаги 29- умумтаълим мактабида фаол қизлар иштирокида "Балли, қизлар!" кўрик-танлови ўтказилди. Тумандаги 2- секторга қарашли маҳаллалардан қатнашган етти нафар қиз пазандалик,…
Газетамизнинг янги сони сизга манзурми?
  • Ovozlar: (0%)
  • Ovozlar: (0%)
  • Ovozlar: (0%)
Jami ovozlar:
Birinchi ovoz:
Oxirgi ovoz:

МУСИҚА ВА ПСИХОЛОГИЯ

Мусиқа - инсон ички дунёсининг ҳиссиётли томонлари билан бирга маънавий оламини бутунлигича ифода этиб, унинг ақлий ва ирода қудратини, яхлит қиёфасини ярата олади. У киши руҳий тизим хусусиятларини ифодалаш, миллий руҳ ҳолатларини вужудга келтириш имкониятига ҳам эга.

Буюк бастакорлар ижодида у ёки бу халққа хос бўлган руҳий хусусиятлар, туйғу ҳолатлари ва воқеликни ифодалашнинг ўзига хослиги яққол кўринади.

Миллий руҳ хусусиятларини акс эттириш жараёнида халқ мусиқий ижоди катта ўрин тутади. Буюк рус физиологи И. П. Павлов таълимотига кўра, инсон кечираётган турли ҳис-туйғулар бош мия ярим шарлари пўстлоқ қисмининг фаолияти асосида юзага келади.

Атроф-муҳитнинг инсон организмига доимий таъсири ва организмнинг бу таъсирларга қонуний жавоб реакцияси натижасида аста-секин маълум бир муносабатлар тизими вужудга келади. Бу киши ҳиссиётларнинг физиологик ва психологик табиатини ўрганишда муҳим аҳамиятга эга.

 Ёшлар, айниқса, ўқувчиларида эстетик ҳиссиётни шакллантириш ҳақида фикр юритганда, эътиборни аввало, икки муҳим масалага қаратиш керак. Яъни:

- ўқувчиларда эстетик ҳиссиётнинг пайдо бўлиши учун объектив шарт-шароитлар мавжудми?

- ўқувчилар санъат асарларини гўзаллик нуқтаи назардан баҳолай оладиларми?

Психология фанидан маълумки, воқелик таъсири остида пайдо бўладиган сезги ва идрок ҳиссиётнинг асосий манбаидир. Болаларда бош мия ва сезги органларининг тараққиёти етарли даражада юксак бўлмаганлиги туфайли уларда сезувчанлик бирмунча таъсирли бўлади.

Мусиқани тўла-тўкис идрок этиш учун диққат, хотира ва мусиқий тафаккур зарур ва муҳимдир. Ана шундагина инсоннинг тасаввури ёрдамга келади ва эстетик ҳиссиёт шаклланади. Айтилганлардан кўриниб турибдики, мусиқий асарни тўлиқ идрок этиш учун инсон психикасининг фаолияти хилма-хил бўлмоғи лозим. Мусиқий-назарий билимларни ўзлаштиришдан мақсад, ўқувчиларнинг мусиқий асарнинг лад, ўлчов, суръат, регистрини айтиб беришлари эмас, балки мусиқанинг юқоридаги ифода воситалари орқали уларда шахсга хос хусусиятларни: ижодий қобилият, эркин фикрлаш, хотира, тасаввур, фаоллик, ташаббускорликни шакллантиришдир.

Ўзбек халқи асрлар давомида қувонч, ғам-алам, армон каби ўй-кечинмалари ва ҳис-туйғуларини куй ва қўшиқлар орқали ифодалаб келган. Халқимизнинг маънавий бойлигини қўшиқ ва куйларида, унга бўлган ҳурмат ва муносабатда кўриш мумкин.

Мусиқий таълим-тарбияни муваффақиятли амалга ошириш учун унинг психологик асосларини ўрганиш муҳимдир. Бугун ҳаётимизда мусиқа ҳар бир хонадонга кириб борган. Мусиқа мусаввирлик ва ҳайкалтарошликдан фарқли тарзда дунё ҳақида тасаввурлар эмас, балки туйғулар ва кайфиятлар ҳосил қилади. Мусиқада туйғулар ҳаётий туйғуларнинг айнан ўзи бўлмай, улар танлаб олинган, тасодифий лаҳзалардан тозаланган, муайян орзулар нуқтаи назардан англанган бўлади. Мусиқа инсон ҳиссиётлари ҳолатининг барча ранго-ранг товланишларини акс эттиришга қодир. У туйғулар, нозик кечинмалар ва кайфият ҳолатларини ҳам ифода эта олади. Мусиқа вақт мезонига амал қилиб, кечинмаларнинг ўзгартириб туриши, авжланиш ва пасайиш жараёнларини қамраб олади.

Ёшлар бирор бир мусиқий асарни   тинглар эканлар, унинг турфа овозлари, ифода воситалари, характер ва кайфиятини фарқлашни, эшитган мусиқий асарнинг қайси жанрга мансублигини, мумтоз, эстрада ёки бошқа мусиқий оҳангларни бир-биридан фарқлай олишни ҳиссий-эмоционал жиҳатдан идрок эта борадилар,   бошқача қилиб айтганда, уларда мусиқий дид шаклланади.

Мусиқий дид, мусиқий дунёқарашнинг шаклланишида дарсдан ташқари ва мактабдан ташқари ишларнинг қай даражада йўлга қўйилганлиги, ўқувчиларнинг яшаш шароитлари, оиладаги муҳит ва оиланинг мусиқага муносабати, ота-оналар, оиланинг бошқа аъзоларини мусиқага бўлган муносабатлари ҳам муҳимдир. Шундай экан, азиз ота-оналар, фарзандларимизни мусиқий билимларини бойитишларига кўмак берайлик. Зеро, миллий куй-оҳангларимиз фақат эзгуликка хизмат қилади.

 Зулфия МАМАЮСУПОВА,

 

             АДУ талабаси.