Ҳар бир инсон жамиятда яшар экан, у тил воситасида мулоқот қилади, алоқа аралашувида қатнашади, ўз фикр-мулоҳазаларини, ҳис-туйғу ва истакларини тил орқали етказади. Чиройли сўзлаш, таъсирчан нутқ эгаси бўлиш учун эса тилшунослик билимларидан хабардор бўлиш керак.

Дунёда неча хил тил бор, биласизми? Ҳозирги кунда курраи заминда яшаётган етти миллиард нафардан ортиқ аҳоли уч мингдан зиёд тилда гаплашади. Ана шу тиллар орасида она тилимиз - ўзбек тили ҳам бор.

Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг 4- моддасида ўзбек тили мамлакатимизда давлат тили эканлиги белгиланган. Юртимиз аҳолисининг аксарияти шу тилда сўзлайди ва уни ўзининг она тили деб билади. Бундан ташқари, республикамизда 60 дан ортиқ турли миллат ва элатлар яшайди. Уларнинг тили, урф-одатлари, анъаналари ҳам давлатимиз томонидан ҳимоя қилинади.

"Тил билган эл билади", дейди халқимиз. Ўз она тилини яхши билган, уни ҳурмат қилувчи киши нафақат ўз тили ва   халқи, балки ўзга тиллар ва халқларни ҳам ҳурмат қилади.

Бир ривоятда келтириладики, бир куни турк (ўзбек), форс, араб, юнон йўлда кетишаётса, кимдир уларга бир танга берибди. Улар тангани олиб бозордан егулик харид қилишмоқчи бўлибдилар. Тўртови ўз тилларида истакларини айтибди. Форс "ангур  оламиз", деса араб "эйнаб" дебди, юнон "стафил" деса, турк (ўзбек) "узум" дебди. Бирор қарорга келолмасдан баҳс-можаро бошланибди. Баҳс устига келиб қолган донишманд уларни етаклаб мева растасига олиб бориб узумни кўрсатибди. Ҳаммалари жим қолибдилар. Тўртови ҳам ўз тилида узум деяётган экан.

Бу албатта, бир ривоят, лекин инсон, жамият ҳаёти ва тараққиётида тил билишнинг аҳамияти қай даражада муҳим эканлигини барчамиз яхши биламиз. Ўз она тилини мукаммал билган, яна бошқа тилларда сўзлаша оладиган  инсон ҳаётда кўп нарсаларга эриша олиши мумкин. Тил билиш ҳамма жойда, ҳар қандай вазиятда фақат наф беради. Иккинчи томондан эса, тил билиш орқали баҳсларни, уруш ва можароларни тўхтатиш мумкин.

Ўзбек тилига Давлат тили мақомининг берилиши бу тилимизнинг асрий тушовлардан озод бўлиши, софлиги ва ривожланишига кенг йўл очиб берди. Истиқлол шарофати билан турли ўқув муаассасаларида давлат тили билан бир қаторда турли хорижий тилларнинг ўргатилиши ўша халқлар билан биродарлик муносабатлари, ҳамкорлик алоқаларининг мустаҳкамланишига замин ва республикамиз тараққиётининг асосий шартларидан биридир.

Тил - миллат, халқ руҳининг кўзгуси. Кўзгунинг янада шаффоф, тиниқ ва соф бўлиши эса ўзимизга боғлиқ. Зеро, тилни эъзозлаш энг аввало, халқни, миллатни, бугунни ва албатта, келажакни авайлаш демакдир. Шу маънода миллатимизнинг ҳар бир вакили албатта, она тилимизни яхши билиши, ҳурмат қилиши ва ривожига ҳисса қўшиши шарт. Яъни умримиз давомида тилимизнинг қонун-қоидаларини ўрганишимиз, жозибасини сақлаб қолишимиз, авлодларга ўргатишимиз зиммамиздаги бурч ва зарур вазифадир.

Дилдорахон АБДУЛЛАЕВА,

АДУ доценти, филология фанлари номзоди.