Муносабат

Хизмат юзасидан тиббиёт муассасаси раҳбари ҳузурида бўлган чоғимда бугунги кунда қайси касалликлар кўпроқ учраётгани ҳақида савол бердим. Суҳбатдошим кўп йиллик тажрибага эга бўлган шифокор аёл эди. У бир зум ўйлангач, шундай жавоб берди:

-Энг биринчи галда кишилар ўзларининг тани-сиҳатларига беэътибор эканликларига гувоҳман. Келинг, яхшиси ҳозирнинг ўзида буни ўз кўзингиз билан кўринг...

Шундай дея бош шифокор котибасини чақириб, қабулга келганлардан бирини киритиш ҳақида топшириқ берди.   (Дарҳақиқат қабулхонада уч тўрт эркак ва аёл бош шифокор ҳузурига кириш учун навбат кутишаётган эди).  Бироз ўтиб, хонага тўладан келган, оппоқ, юзида ранг сезилмаётган, кўринишидан ёши анча улуғроқ бир аёл кириб келди.

- Келинг синглим, ўтиринг, - деди бош шифокор мулойимлик билан.

- Сизни нима безовта қиляпти? Тортинмай гапираверинг.

Аёл менга бир қараб қўйди-ю, арзи ҳолини баён этди:

- Ёшим 31 да, уч ўғил ва икки қизим бор. Шу пайтгача икки марта операция қилишди. Лекин, барибир соғлигим яхши эмас... Менда "грижа" бор экан, яна "миома" бўлибсан, дейишди. Бу ёқда эрим ногирон, отам ўтиб кетган, ўзим ҳеч бир ишга ярамайман. Яна операция қилдиришим керак экан. Бунга эса менинг пулим йўқ, ёрдам беринг...

Ҳасратлари бир дунё бўлган бу аёлнинг гапларини тинглар эканман, унинг эндигина ўттиз бир ёшдаман, деганлиги учун бошдан-оёқ разм солдим. Ҳайрон қоларлиси, бемор аёл кўринишидан элликка яқинлашиб қолгандек эди.

Суҳбатдошим умид билан нажот излаб келган беморга зарур ёрдам беришини тушунтирди. Кейин жарроҳлик бўлими мудирини чақиртириб аёлнинг ҳолатини баён қилиб, зарур чора-тадбир кўриши лозимлигини айтиб, уларга рухсат берди.

- Мана кўрдингизми?, - деди бош шифокор. - Бу аёлда барча касаллик бирданига пайдо бўлган эмас. Аввало, турмуш қураётганида унинг саломатлиги яхши бўлмаган. Кейинчалик кетма-кет фарзанд кўриб, ўз соғлигига эътибор бермаган, ҳам руҳий, ҳам жисмоний зўриқишлар оқибатида қатор касалликлар келиб чиққан. Аёлларимиз рўзғор, бола-чақадан ортиниб, ўзи учун вақт ажратмайдилар, саломатлигида жиддий ўзгаришлар юз бергандан      кейингина касалхонага югурадилар. Агар иложи бўлса, ана шу мавзуни ўрганиб кўрсангиз...

Мана шу туртки баҳона, у ёки бу касалликка чалинган кўплаб аёлларни кузатдим. Ёши эндигина ўттизга етган, аллақачон ногиронликка чиққан аёлларнинг қай бирлари камқон, бошқа бири бўқоқ билан хасталанган. Касалликларнинг тури кўп бўлганидек, қатор касаликларга чалинган кўп болали оналарнинг руҳиятларни ўргангим келди.

Хасталикка чалинган аёл энг биринчи галда ўзининг оиладаги тарбиячилик ўрнини йўқотади. Эрининг уддасидан чиқиши ҳам ҳаминқадар... Илгарилари хотин-қизларнинг ёшлари элликка борганида ҳам икки юзлари қип-қизил, ҳаракатлари енгил бўлганлигини катталардан эшитган эдим. Аммо, бугунга келиб, одамлар камқувват, турли касалликларга чалинувчан бўлиб қолишаётганини инкор этиб бўлмайди. Бунинг сабаби нимада? Умуман, бунинг олдини олиш мумкинми? Шу каби саволлар билан мутахассисларга мурожаат қилганимда, бизда энг биринчи галда тиббий маданият етишмаётганлигини қайта-қайта тилга оладилар.

Очиғи, ўша оддийгина тиббий маданият тушунчасини соддагина деҳқон тугул, ҳатто дурустгина ўқиган, қўлида олий маълумотлиги ҳақида ҳужжати билан зиёлилар ҳам аллақачон унутиб қўйишганига нима дейсиз? Ҳар куни ақалли бир неча дақиқа жисмоний машқ қилишга вақт топишни хоҳламайдиган опахон гоҳи-гоҳида парҳез тутиш ҳам соғлиқнинг гарови эканлигини инобатга олмайди. Ёки айтайлик, болани 2-3 яшарлигидан Оллоҳ берган садафдек тишларини барвақт асрай билишга ўргатиш ҳақида қайғурмайди. Йиллар ўтгач эса, тиш оғриғидан шикоят қилаётган ўғил ёки қизни тиш докторига олиб борганда, "даволаш пули шунча қиммат бўладими?", дея айюҳаннос соладиганлар йўқ эмас. Ваҳоланки, инсоннинг тўғри овқатланишида муҳим омил бўлган 32 та тиш ўз вақтида асраб-авайланса, ҳазм қилиш тизими ўзгармай, ошқозон-ичак касалликларининг олдини олишини ёдда тутсак қанийди...

Ёки айтайлик, сизни бирон-бир касаллик безовта қилмайди. Ўзингизни доимо яхши ҳис этасиз. Шундай ҳолатда бир савол: "Шифокор ҳузурига бир йилда бир маротаба бориб кўрикдан ўтиб турасизми?" Ана шу савол билан бир бошқарманинг масъул ходимига мурожаат этдим.

-Қизиқмисиз, соғ одам ҳам докторга учрайдими? - ҳайрон бўлиб  жавоб қилди суҳбатдошим. - Қолаверса, ишдаги одам бўлсам, бекорчи вақтим йўқ...

Олий маълумотли одам шундай фикрда экан, даладаги деҳқон ёки корхонадаги оддий меҳнаткашнинг тушунчаси қай даражада бўлар эди? Тиббий маданият деган тушунча уларга аллақандай хорижий атамадек туюлса керак, эҳтимол?..

Ҳолбуки, касалликдан безовта бўлаётган жисмимизни ўз вақтида текширувдан ўтказиб турсак, фаолиятимизни, ишчанлигимизни сақлаш учун нималарга эътибор беришимиз зарурлигини билсак, ўзимиз учун фойдали эмасми?

Тўрт мучаси соғ туғилган гўдакка Яратганнинг энг бебаҳо бойлиги қўшиб берилади. У ҳам бўлса соғлиқдир. Уни ҳеч бир бойлик ёки пул билан ўлчаб бўлмайди. Агар у жисмимизни тарк этса, шифокорга ўз вақтида дардимизни билдирмасак, кейин ҳар қанча уринишлар бесамар кетади. Айниқса, одамларнинг покизалик, орасталик, умуман санитария-гигиена қоидаларига аҳамият бермасликлари эвазига юқумли касалликлар ҳисобланган сил, тери-таносил, ич кетиши, қизамиқ, гепатит каби хасталиклар туфайли сиҳатларини бой берганларни саноқ билан келтиришнинг ҳожати йўқ. Зеро, ана шундай касалликларга чалинганлар камаймаганлиги туфайли, шифохоналар ҳамон гавжумлигини айтиб ўтиришнинг ўзи кифоя.

Феруза  МИРЗАОЛИМОВА